Definicja

Wg American Psychology Association hipnoza to "Stan świadomości obejmujący zwiększony stan koncentracji i zmniejszenie świadomości peryferyjnej charakteryzujący się zwiększoną zdolnością do przyjmowania sugestii." (APA, 2014) I chociaż większość badaczy zgadza się z tą definicją to jest ona postrzegana, jako zbyt wąska, przede wszystkim nieobejmująca ważnych aspektów hipnozy, które jednoznacznie precyzują to zjawisko. Zwrócono uwagę, że w przypadku definicji hipnozy musimy ją podzielić na dwie części i mówić o hipnozie, jako o procedurze oraz jako produkcie (tej procedury). Odpowiadając na te wymagania sekcja 30 APA opisała te dwa elementy: „Hipnoza standardowo obejmuje wprowadzenie do procedury, podczas której osoba hipnotyzowana dostaję informację, że dostanie ona serię sugestii działających na wyobraźnię. Indukcja hipnotyczna to właściwie przedłużona sugestia inicjująca, wykorzystująca wyobraźnię i może być rozszerzeniem wcześniejszego wprowadzenia. Procedura hipnotyczna jest wykorzystywana w celu wypracowania odpowiedniego odpowiadania na sugestie. Używając hipnozy, jedna osoba (hipnotyzowany) jest prowadzona przez drugą (hipnotyzer) do odpowiedzi na sugestie, które mają na celu wpływać na zmianę subiektywnych doświadczeń, zmianach w percepcji, uczuciach, emocjach, myślach i zachowaniu (Green 2005). Nawiązując do powyższej definicji o procedurze hipnotycznej możemy mówić w przypadku, gdy składa się ona z dwóch elementów. Wprowadzenia, czyli przekazania informacji osobie hipnotyzowanej, aby podążała za sugestiami, które będą wpływać na jej wyobraźnię. Dzięki temu wprowadzona zostaje tzw. „sytuacja hipnotyczna”, która odróżnia sugestie hipnotyczne od innych form sugestii takich jak placebo, iluzja czy wpływ społeczny. Drugim elementem procedury jest pierwsza sugestia, która spełnia rolę indukcji hipnotycznej. Komitet APA 30 świadomie zdecydował się na zastąpienie pojęcia indukcji hipnotycznej poprzez pierwszą sugestię oddziałującą na wyobraźnie. Pojęcie indukcji hipnotycznej wprowadzało zbyt wiele kontrowersji. Z jednej strony indukcja była skomplikowana do zdefiniowania, z drugiej jej użycie w procedurze nie jest niezbędnie koniecznie (rozumiejąc indukcję w jej klasycznej definicji, jako serii instrukcji wywołujących trans). Opis hipnozy, jako procedury jest ważny przede wszystkim z punktu widzenia metodologicznego. Dzięki krótkiej i definicji, unikamy problemu badawczego i zarazem jałowej dyskusji czy dana sytuacja była wprowadzaniem w hipnozę czy też zwykłym dawaniem sugestii. Potwierdzają to badania Barber’a (1969, 1978), w których badał on skuteczność procedur, w których raz używano a raz nie słowa „hipnoza”. Wykazał on w nich, że słowo to nie wpływa na uzyskany efekt przyjmowania sugestii. Po zakończonej procedurze uzyskujemy jej produkt i osoba zostaje zahipnotyzowana w sensie przeprowadzenia przez procedurę. Procedura hipnotyczna nie zapewnia, że uzyskamy efekt klasycznie rozumianego transu, ponieważ do tego efektu potrzebne są postawa i zdolność do wchodzenia w „trans”. Uzyskiwanie efektu hipnotycznego jest uzależnione od nastawienia osoby hipnotyzowanej. Podobnie jak przy innych czynnościach jak np. pisanie egzaminu czy start w zawodach sportowych, uzyskany wynik zależy w pewnym stopniu od motywacji, oczekiwań i chęci. Korelacja tych zmiennych i podatności hipnotycznej wynosi od 0,20 do 0,30 (Groh 1989). Jak pokazały badania Spanosa (1988) silne negatywne nastawienie powoduje znaczne osłabienie podatności hipnotycznej, z kolei pozytywne nastawienie pozwala osiągać wysokie wskaźniki na skalach podatności, jednak nie jest to warunek wystarczający. Kolejnym elementem potrzebnym do wywoływanie efektów transowych jest zdolność do ich wywoływania. Jak pokazały badania Piccione (1989) zdolność do behawioralnej odpowiedzi na sugestie jest raczej niezmienny w czasie, a jej stałość można porównać do stałości IQ na przestrzeni lat. Z drugiej strony podatność hipnotyczną można „trenować” o czy mówi w swoich badaniach Bates i wsp. (1990) i opracowanym treningu podatności. Rodzi się tutaj pytanie, kiedy możemy mówić o osiągnięciu „stanu hipnozy”. Uważa się, że występują dwa elementy oceny tego kryterium. Jeden to ocena odpowiedzi motorycznych ocenianych przez hipnotyzera. Ocena ta jest niestety subiektywna i jest używana raczej na polu terapeutycznym niż badawczym ze względu na swój subiektywizm. Druga metoda opiera się na relacji osoby hipnotyzowanej. Kluczowe jest tutaj zdezorientowanie zdolności osoby hipnotyzowanej do oceny intencjonalności działania („czy ta ruszyłem ręką, czy poruszała się sama”). Najczęściej w praktyce do oceny wykorzystuję się oba kryteria. Kryterium subiektywne pozwala na ocenę sugestii motorycznych, natomiast kryterium obiektywne pozwala na potwierdzenie obserwacji oraz na ocenę skuteczności sugestii dotyczących zmiany doświadczenia.